ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ - Μέρος 2ο

ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

ΜΕΡΟΣ 2ο: http://www.sofokleous10.gr/portal2/toprotothema/toprotothema/2011-01-16-22-57-48-2011011632474/

Ο νέος μηχανισμός (εκδίδοντας ενδεχομένως ευρωομόλογα), σε αντίθεση με το σημερινό, θα επιτρέπεται να αγοράζει ομόλογα του δημοσίου των υπερχρεωμένων μελών της Ευρωζώνης, έτσι ώστε η ΕΚΤ, η οποία σήμερα ενεργοποιείται στη συγκεκριμένη κατεύθυνση, να πάψει να το κάνει – επικεντρωνόμενη στην πολιτική χρήματος, καθώς επίσης στην επίβλεψη των τραπεζών. Οι αποφάσεις παροχής δανείων εκ μέρους του νέου μηχανισμού θα πρέπει να είναι ομόφωνες από όλα τα κράτη-μέλη, ενώ το κάθε ένα θα έχει τη δυνατότητα να επιβάλλει «βέτο». Ίσως είναι σκόπιμο να αναφέρουμε εδώ τις προβλέψεις για τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης, για το έλλειμμα του 2010:

ΠΙΝΑΚΑΣ ΙV: Ελλείμματα προϋπολογισμών, σε ποσοστά επί του ΑΕΠ

Χώρα	Έλλειμμα	Χώρα	‘Έλλειμμα
Ιρλανδία	-32,3%	Σλοβενία	-5,8%
Ελλάδα	-9,6%	Ιταλία	-5,0%
Ισπανία	-9,3%	Βέλγιο	-4,8%
Σλοβακία	-8,2%	Αυστρία	-4,3%
Γαλλία	-7,7%	Μάλτα	-4,2%
Πορτογαλία	-7,3%	Γερμανία	-3,7%
Κύπρος	-5,9%	Φιλανδία	-3,1%
Ολλανδία	-5,8%	Λουξεμβούργο	-1,8%

Πηγή: Spiegel

Πίνακας: Β. Βιλιάρδος

Σε σχέση με τον Πίνακα ΙV οφείλουμε να σημειώσουμε ότι, η Κύπρος δεν δέχθηκε τη «σύσταση» της ΕΕ για μείωση των ελλειμμάτων της, αρνούμενη να υιοθετήσει μία πολιτική λιτότητας, παρά το ότι οι τράπεζες της θεωρούνται επικίνδυνες - αντιτείνοντας ότι, μία σοσιαλιστική κυβέρνηση δεν μπορεί να λειτουργεί με νεοφιλελεύθερα κριτήρια. Επίσης, πρέπει να αναφέρουμε τους κινδύνους για τοΒέλγιο(δημόσιο χρέος περί το 100% του ΑΕΠ, πολύ μεγάλο συνολικό χρέος, ακυβερνησία), για την Αυστρία (μεγάλη έκθεση των τραπεζών της στην Α. Ευρώπη) και για τηνΟλλανδία (μεγάλο συνολικό χρέος). Για πολλές από τις υπόλοιπες επικίνδυνες χώρες, έχουμε αναφερθεί επανειλημμένα στο παρελθόν.

Ολοκληρώνοντας, από την άλλη πλευρά η Γαλλία, η πρόταση της οποίας φαίνεται παραδόξως να υπερισχύει, επιδιώκει τη δημιουργία μίας ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης, η οποία θα αποφασίζει για το σύνολο της οικονομικής πολιτικής των κρατών-μελών (εμπορικά ισοζύγια, μισθοί, φορολόγηση κλπ). Για παράδειγμα, εάν κάποια χώρα επιθυμεί, σχεδιάζει καλύτερα να αυξήσει τις εξαγωγές της, θα πρέπει προηγουμένως να έχει τη σύμφωνη γνώμη της ευρωπαϊκής κυβέρνησης – η οποία θα αποτελείται από τους πρωθυπουργούς των επί μέρους κρατών (αν και πολύ φοβόμαστε ότι, όπως συμβαίνει σήμερα,αυτοί που θα αποφασίζουν θα είναι οι Γερμανοί περισσότερο και λιγότερο οι Γάλλοι – κανένας άλλος).

Κατά την άποψη μας, την οποία έχουμε αναλύσει σε προηγούμενο κείμενο μας (άρθρο) η διέξοδος, η λύση της Ευρώπης δηλαδή, δεν είναι άλλη από τη «συμμετρική» εξέλιξη, από την «ταιριαστή», την αρμονική ανάπτυξη καλύτερα των κρατών-μελών της όπου, οι μέχρι σήμερα πλεονασματικές χώρες, όπως η Γερμανία και η Ολλανδία, θα αποδεχθούν μεγαλύτερα ελλείμματα - έτσι ώστε οι «ελλειμματικές» χώρες, όπως η Ισπανία και η Ελλάδα, να μπορούν να μειώσουν τα δικά τους (σε συνδυασμό με τη διαγραφή των επαχθών χρεών).

Στην αντίθετη περίπτωση, εάν δηλαδή δεν υπάρχει η βούληση για συμμετρική εξέλιξη, για μία αρμονική ανάπτυξη, η οποία θα οδηγούσε σταδιακά στην πολιτική ένωση της Ευρώπης, χωρίς «ηγεμόνες» (εάν βέβαια κάτι τέτοιο θεωρηθεί εφικτό), είναι καλύτερα να διασπασθεί άμεσα η Ευρωζώνη, με δική της πρωτοβουλία - «υποχωρώντας» ίσως στην προηγούμενη της κατάσταση (ΕΟΚ), με την υιοθέτηση των εθνικών νομισμάτων εκ μέρους όλων των μελών της, τα οποία πλέον θα συνιστούν μία απλή ζώνη ελευθέρου εμπορίου (μαζί με τη Ρωσία, την Ελβετία και την Τουρκία).

ΤΑ ΣΕΝΑΡΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΖΩΝΗΣ

Μέχρι να ληφθούν σοβαρές, «συλλογικές», ανιδιοτελείς αποφάσεις, πόσο μάλλον μέχρι να εφαρμοστούν, η ζώνη του Ευρώ θα συνεχίσει να δέχεται επιθέσεις - ιδιαίτερα από το στενό χώρο του δολαρίου, από τις Η.Π.Α. δηλαδή (εταιρείες αξιολόγησης, αμερικανοί οικονομολόγοι, επενδυτικές τράπεζες κλπ), οι οποίες φυσικά δεν έχουν πάψει να κινδυνεύουν (από την ύφεση ή τον υπερπληθωρισμό). Εκτός αυτού, όλα τα σενάρια «αναδιαμόρφωσης» της θα παραμένουν ανοιχτά, με κυριότερα τα εξής:

(α) Καμία καινούργια εξέλιξη: Σύμφωνα με το σενάριο αυτό, δεν θα υπάρξει ουσιαστική διαφοροποίηση – ενώ η Ευρώπη πάντοτε, έστω και την τελευταία στιγμή, θα βρίσκει κάποια λύση (μας θυμίζει το «η Ελλάδα ποτέ δεν πεθαίνει» - μία συλλογική πεποίθηση, μία βαθειά ριζωμένη «ουτοπία» καλύτερα των Πολιτών, αλλά και των κυβερνήσεων της χώρας μας, η οποία μας οδήγησε στα πρόθυρα της χρεοκοπίας).

Ειδικότερα, η σημερινή κατάσταση της Ευρωζώνης έγινε αντιληπτή από τα κράτη-μέλη της, όταν στην Ελλάδα ξέσπασε η κρίση των κρίσεων (στα πλαίσια του 1^ου παγκοσμίου οικονομικού πολέμου). Παρά τη διασπορά ψευδών ελπίδωνεκ μέρους της κυβέρνησης μας, η χώρα μας βρέθηκε πρώτη στο μάτι του κυκλώνα, οδηγώντας ουσιαστικά τις εξελίξεις. Αν και λήφθηκαν έκτοτε πάρα πολλά μέτρα εκ μέρους της Ευρώπης, η οποία συνεχίζει να ακολουθεί τις αγορές, αντί να προηγείται, τα προβλήματα συνεχώς αυξάνονται – ενώ δεν πρόκειται να επιλυθούν ριζικά, όσο η ΕΕ παραμένει ένας μη άριστος νομισματικός χώρος (άρθρο μας).

Οι αγορές λοιπόν, «ωθούμενες» από τις Η.Π.Α., θα συνεχίσουν να αναρωτούνται μέχρι ποιο ύψος μπορεί να φθάσει το δημόσιο χρέος μίας χώρας (της Ευρωζώνης ως σύνολο επίσης), με αποτέλεσμα να κλιμακώνουν τα «στοιχήματα» τους - αποκομίζοντας φυσικά τεράστια κέρδη. Κατά την άποψη μας, το σενάριο αυτό, εάν δεν αλλάξει, θα διαρκέσει μέχρι εκείνη τη στιγμή, κατά την οποία κάποια χώρα-μέλος θα αναγκασθεί να καταφύγει στη στάση πληρωμών – το αργότερο λοιπόν μέχρι το τέλος του 2013, όπου τουλάχιστον τόσο η Ελλάδα, όσο και η Ιρλανδία, δεν θα μπορέσουν να ανταπεξέλθουν με τις υποχρεώσεις τους (οπότε θα ακολουθήσει η ανεξέλεγκτη διάλυση της Ευρωζώνης – το 3^ο σενάριο).

(β) Διαχωρισμός σε δύο ζώνες: Οι βόρειες χώρες της Ευρώπης θα σχηματίσουν μία δική τους νομισματική ένωση, παράλληλα με αυτές του νότου. Πρόκειται χωρίς καμία αμφιβολία για ένα μη πραγματοποιήσιμο σενάριο, για μία ουτοπία καλύτερα η οποία, εκτός των άλλων, δεν είναι τεχνικά εφικτή – πόσο μάλλον αφού το ισχυρό ευρώ των βορείων θα ήταν καταστροφικό τόσο για τις εξαγωγές, όσο και για τις απαιτήσεις τους (δάνεια) από τις χώρες του νότου.

Κατά την επικρατούσα άποψη, ένας τέτοιος διαχωρισμός του ευρώ θα σήμαινε το τέλος του - ενώ θα καταστρεφόταν ολόκληρος ο χρηματοπιστωτικός κλάδος της Ευρώπης, αφού θα ακολουθούσε σίγουρα μία άνευ προηγουμένου τραπεζική επιδρομή (Bank run) στις χώρες του νότου. Η δομή της ζώνης του ευρώ είναι «αλληλοεξαρτούμενη» (συγκοινωνούντα δοχεία), οπότε θα ήταν αδύνατον να ανταπεξέλθει με έναν τέτοιο διαχωρισμό. Τα χρηματιστήρια θα κατέρρεαν, η ύφεση (αποπληθωρισμός) θα έπαιρνε τεράστιες διαστάσεις, τα επιτόκια στις χώρες του νότου θα έφθαναν στα ύψη, ενώ ποτέ μέχρι σήμερα δεν υπήρξε νομισματική ένωση αδύναμων χωρών.

(γ) Διάλυση της Ευρωζώνης: Σύμφωνα με το σενάριο αυτό, όλες μαζί οι χώρες της ζώνης θα επέστρεφαν «ανεξέλεγκτα» στα εθνικά τους νομίσματα, αμέσως μετά την «άτακτη» χρεοκοπία ενός κράτους – κάτι που πιθανότητα θα δημιουργούσε ένα τεράστιο χάος σε ολόκληρο τον πλανήτη. Αν και δεν θα ήταν υποχρεωτικό να υπάρξουν σταθερές ισοτιμίες, αφού το νόμισμα αναφοράς θα ήταν για όλους το ευρώ (για παράδειγμα, το γερμανικό μάρκο θα ανταλλασσόταν με αναλογία 1:1, ενώ στη συνέχεια θα ανατιμιόταν), απλά και μόνο η υποψία ενός τέτοιου ενδεχομένου εκ μέρους των «αγορών», θα τις οδηγούσε να αποσύρουν μαζικά τα χρήματα τους από ολόκληρη την Ευρώπη – με αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, οι ξαφνικές απώλειες σε αρκετά χαρτοφυλάκια, να καταλήξουν στην χρεοκοπία πολλών τραπεζών. Φυσικά θα μεσολαβούσε μία μεγάλη έλλειψη μετρητών χρημάτων, αφού τόσο η εκτύπωση χαρτονομισμάτων, όσο και απλών νομισμάτων, ξεκίνησε πολλά χρόνια πριν από την επίσημη αρχή της Ευρωζώνης.

Χωρίς την παραμικρή αμφιβολία λοιπόν, η ΕΕ θα ήταν για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα «εκτός λειτουργίας» – σε μία «φάση» δηλαδή όπου, καμία χώρα δεν θα είχε τη συνολική επίβλεψη των οικονομικών της. Η Γερμανία θα αντιμετωπιζόταν ξανά εχθρικά από όλα τα υπόλοιπα κράτη, σαν η απειλητικά πανίσχυρη δύναμη της ΕΕ, οι μνήμες του 2^ου παγκοσμίου πολέμου (εγκλήματα των ναζί) θα επέστρεφαν ενδυναμωμένες, ο ρατσιστικός (φυλετικός) εθνικισμός θα αναζωπυρωνόταν, η Ευρώπη θα έχανε εντελώς την επιρροή της στον υπόλοιπο πλανήτη, ενώ δεν θα ακολουθούσαν μόνο οικονομικές εντάσεις αλλά, πιθανότατα, πολιτικές και κοινωνικές (προφανώς η Γερμανία το γνωρίζει, έχοντας επιλέξει την «ήπια αναπροσαρμογή» στην εξωτερική πολιτική της).

(δ) Οικονομική ένωση της Ευρωζώνης: Πρόκειται για την εξέλιξη της σε μία δημοσιονομική ένωση όπου, τόσο η κατάρτιση των προϋπολογισμών, όσο και η φορολογική πολιτική, δεν θα ήταν πλέον αντικείμενο των εθνικών κυβερνήσεων. Οι υπερχρεωμένες χώρες θα στηρίζονταν από το νέο μηχανισμό σταθερότητας, ενώ θα υποχρεούταν σε αντίστοιχες με τις σημερινές ΔΝΤ-πολιτικές λιτότητας. Ενδεχομένως θα μπορούσε η Ευρωζώνη να υιοθετήσει τότε τη γαλλική πρόταση, συστήνοντας ένα κοινό υπουργείο οικονομικών, με έδρα τις Βρυξέλες και στόχο τη δημιουργία των «Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης».

Θεωρούμε ότι, η λύση αυτή θα ήταν πραγματικά βιώσιμη μακροπρόθεσμα, μόνο υπό την προϋπόθεση της «μεταφοράς» χρημάτων από τις πλεονασματικές προς τις ελλειμματικές χώρες (Transfer Union) - όπως συμβαίνει στην ομοσπονδιακή Γερμανία, όπου το ένα κρατίδιο ενισχύει το άλλο. Φυσικά υπάρχουν διάφοροι τρόποι χειρισμού της συγκεκριμένης «εξομάλυνσης» των ανισορροπιών, τους οποίους έχουμε ήδη αναλύσει σε ένα παλαιότερο κείμενο μας (Ευρωπαϊκή Συνοχή). Πιθανολογούμε όμως ότι πολύ δύσκολα θα συμφωνούσαν με κάτι τέτοιο οι Πολίτες των ισχυρότερων οικονομιών της Ευρωζώνης επειδή, σε αντίθεση με τα εθνικά κράτη, μάλλον δεν υφίσταται μία τέτοιας έκτασης αλληλεγγύη σε «ομοσπονδίες» διαφορετικών εθνικοτήτων (η Δυτική Γερμανία, λίγα χρόνια πριν, ήταν αντίθετη ακόμη και με τη μεταφορά πόσων προς την Ανατολική, μετά την επανένωση της).

Επί πλέον θεωρούμε ότι, αργά ή γρήγορα, θα οδηγούσε σε άλλου είδους προβλήματα, αφού τόσο η Γερμανία, όσο και η Γαλλία, από κοινού ή χωριστά, θα διεκδικούσαν την ηγεσία της – κάτι που πολύ δύσκολα θα αποδεχόντουσαν όλοι οι υπόλοιποι (κυρίως η Ιταλία, ενδεχομένως και η Ισπανία). Εκτός αυτού, «παρακάμπτοντας» αυθαίρετα τα «ανθρωπολογικά» προβλήματα που σίγουρα θα προέκυπταν (λαοί με διαφορετική ιστορία, συνήθειες και χαρακτηριστικά), θα ήταν δεδομένη η αντίθεση των υπολοίπων μεγάλων δυνάμεων του πλανήτη (Η.Π.Α., Κίνα, Ρωσία) - με αποτελέσματα που πολύ δύσκολα μπορούν να προβλεφθούν.

(ε) Υποχώρηση στο στάδιο της ΕΟΚ: Αναφερόμαστε σε μία προγραμματισμένη, μεθοδική, σταδιακή και προσεκτική έξοδο των κρατών-μελών από την Ευρωζώνη, με την επαναφορά των εθνικών τους νομισμάτων (μάρκο, δραχμή κλπ), αλλά με την διατήρηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θα επρόκειτο ουσιαστικά για τη δημιουργία μίας «ελεύθερης ζώνης εμπορίου», πολύ πιο ολοκληρωμένης από τις ήδη υπάρχουσες (NAFTA, CAFTA), καθώς επίσης με ιδανικότερες προοπτικές - ενώ θα μπορούσε να λειτουργήσει, εάν καμία επί μέρους χώρα δεν προέβαλλε τα δικά της ιδιοτελή συμφέροντα και δεν διεκδικούσε την ηγεμονία.

Οι ενδοευρωπαϊκές ανισορροπίες (πλεονασματικές – ελλειμματικές οικονομίες) θα μπορούσαν τότε να καταπολεμηθούν «μονεταριστικά», αφού η άνοδος των ισχυρών κρατών θα προκαλούσε την άνοδο των νομισμάτων τους (το αντίθετο θα συνέβαινε στα αδύναμα κράτη), με αποτέλεσμα να ομαλοποιούνται τα ισοζύγια εξωτερικών συναλλαγών τους. Από την άλλη πλευρά, η στενότερη συνεργασία μεταξύ τους (όπως σήμερα συμβαίνει στην ΕΕ), ενδεχομένως με τη δημιουργία

(1) μίας «εποπτικής κεντρικής τράπεζας» των κεντρικών τραπεζών τους - αλλά και των υπολοίπων συμμετεχόντων στο ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό σύστημα, όπως οι ασφαλιστικές εταιρείες και τα χρηματιστήρια,

(2) μίας «εποπτικής κεντρικής διοίκησης», η οποία θα επέβλεπε/κατεύθυνε τις επί μέρους οικονομικές πολιτικές, ιδρύοντας παράλληλα μία ευρωπαϊκή εταιρεία αξιολόγησης καθώς επίσης

(3) με τη δημιουργία ενός «κοινού αποθεματικού νομίσματος», προφανώς του Ευρώ, συνδεδεμένου με ένα καλάθι ισχυρών ευρωπαϊκών νομισμάτων (σταθερή «σύνδεση» όλων των εθνικών νομισμάτων με το Ευρώ, με διακύμανση +- 15%) για τις εντός Ευρώπης, αλλά και τις διεθνείς συναλλαγές (στα πρότυπα του SDR, της ειδικής δηλαδή μονάδας μέτρησης, που χρησιμοποιεί το ΔΝΤ – άρθρο μας),

θα εξασφάλιζε την επιτυχή αντιμετώπιση των τεράστιων προβλημάτων τηςασύμμετρης παγκοσμιοποίησης. Η διεύρυνση δε της Ευρωπαϊκής αυτής Ένωσης, με τη συμμετοχή της Ελβετίας, της Ρωσίας και της Τουρκίας, θα μπορούσε να την ωφελήσει σε μεγάλο βαθμό. Ο Πίνακας V που ακολουθεί, αναφέρει τα μεγέθη των τριών παραπάνω χωρών:

ΠΙΝΑΚΑΣ V: Μεγέθη 2007 σε δολάρια

Μεγέθη	Ρωσία	Τουρκία	Ελβετία
Εργαζόμενοι	75,1 εκ.	25,27 εκ.	3,85 εκ.
ΑΕΠ	1,25 τρις	388,6 δις	407,7 δις
Κατά κεφαλή εισόδημα	14.600	9.400	39.800
Δημόσιο χρέος / ΑΕΠ	7,0%	58,2%	50,2%
Εξαγωγές	365,0 δις	110,5 δις	201,0 δις
Εισαγωγές	260,4 δις	156,9 δις	189,6 δις
Εμπορικό Ισοζύγιο	104,6 δις	-46,4 δις	11,4 δις
Έλλειμμα Ισοζυγίου/ΑΕΠ	8,37%	11,94%	2,80%
Εξωτερικό χρέος	384,8 δις	226,4 δις	1,34 τρις

Πηγή: IQ

Πίνακας: Β. Βιλιάρδος

Όπως φαίνεται από τον Πίνακα V, αλλά και από τη «συγκεντρωτική» εικόνα της σημερινής Ένωσης των 27, συμπληρωμένης με τις τρείς παραπάνω χώρες, θα δημιουργούνταν μία ισχυρότατη ζώνη ελευθέρου εμπορίου των 750 εκ. ατόμων, ικανή να ανταπεξέλθει με τις απαιτήσεις της παγκοσμιοποίησης – κυρίως, με τον ανερχόμενο ασιατικό ανταγωνισμό, καθώς επίσης με την επιθετικότητα των Η.Π.Α., η οποία μάλλον θα «κλιμακωθεί», «συνοδεύοντας» την παρακμιακή πορεία της.